02 feb Tradicija učenja hifza u Bosanskoj krajini – prof. dr. hfz. Rifet Šahinović

U ovom članku donosimo vam rad prof. dr. hfz. Rifeta Šahinovića “Tradicija učenja hifza u Bosanskoj Krajini”. Prof. dr. hfz. Rifet Šahinović rad je izlagao u sklopu okruglog stola na Islamskom pedagoškom fakultetu UNZE (15.11.2023) a na temu “Tradicija učenja Kur'ana napamet u Bosni i Hercegovini”. Hafiz prof. dr. Rifet Šahinović je vrhunski alim (profesor naše Medrese) koji svoje znanje široj javnosti prenosi kroz naučne radove koji se redovno objavljuju u vodećim publikacijama objavljenim na našem jeziku. 

TRADICIJA UČENJA HIFZA U BOSANSKOJ KRAJINI

Sažetak

Bosanska krajina trenutno ima više od pedeset hafiza. Spomenuti broj hafiza ukazuje na to da se tradiciji hifza Kur’ana u ovom dijelu Bosne i Hercegovine poklanja velika pažnja. Krajina je i u period prije Drugog svjetskog rata Krajina imala veliki broj hafiza koji su radili kao imami, muderrisi u krajiškim medresama ili kao muftije.

U radu su predstavljene bihaćke muftije, hafizi muderrisi u Bihaćkoj i Cazinskoj medresi, aktivne škole Kur’ana u Bosanskoj krajini, te izazovi i perspektive učenja hifza danas.

Izveden je zaključak kako je učenje hifza u Bosanskoj krajini na zavidnom nivou, a na temelju broja živih hafiza, infrastrukture koja je na raspolaganju budućim hafizima i njihovim muhaffizima.

Ključne riječi: hifz, Bosanska krajina, tahfiz, tahaffuz, Bihaćki muftiluk, medresa

Uvod

Učenje hifza u Bosni i Hercegovini ima dugu tradiciju. Zlatno doba hifza Kur’ana u Bosni i Hercegovini, slobodno se može kazati, je vrijeme nakon agresije na našu domovinu. U Bosni i Hercegovini danas je više od šest stotina hafiza koji su hifz položili pred komisijom Rijaseta Islamske zajednice i stekli titulu hafizu-l Kur’an. To je potrebno naglasiti zato što je i na našem prostoru bilo došlo do zastoja u učenju hifza, što se odrazilo i na broj hafiza, posebno nakon Drugog svjetskog rata.

Ovdje se želi posebno istaknuti dase na prostoru Bosanske krajine tradiciji učenja hifza poklanjala posebna pažnja. O tome su pisali mnogi autori, navodeći i neke zanimljivosti u vezi s hafizima iz Bosanske krajine. Fadil Fazlić (2006), u knjizi Hafizi u Bosni i Hercegovini u posljednjih 150 godinaspominje veliki broj hafiza u Bosanskoj krajini. Sam autor ističe da to nije konačan broj, a o nekim hafizima, u nedostatku odgovarajuće građe, daje samo najosnovnije podatke.

U nastojanju da dodatno osvijetlimo period učenja hifza do Drugog svjetskog rata u Bosanskoj krajiniprikupili smo nove podatke o pojedinim hafizima. Činjenice su da je bilo dosta hafiza koji su bili muderrisiu Cazinskoj medresi, da su gotovo sve bihaćke muftije bili hafizi, te da je bio i značajan broj hafiza koji su bili imami u krajiškim džematima. Sve to svjedoči da se tradiciji hifza u Bosanskoj Krajini poklanjala posebna pažnja. Smatramo da je to posebno važno istaknuti, budući da je bilo uvriježeno mišljenje da hafiza u Bosanskoj Krajini nije ni nije bilo. S druge strane, i Bošnjaci koji žive u ovom dijelu Bosne i Hercegovine znali su o hafizima u Krajini vrlo malo, ili gotovo ništa.

Nišani u džamijskim haremima, poneko sjećanje starijih ljudi, posebno, neistražena arhivska građa, svjedoče da nije bilo grada u Krajini koji nije imao svoje hafize.

Bihaćke muftije

Zanimljivo je da su gotovo sve bihaćke muftije bili hafizi. Prvi od njih je bio hafiz Sabit-ef. Ribić, zvani Širazija (od 11. jula 1883. godine do 1885. godine). S obzirom na to da je, dok je bio profesor u Šerijatskoj sudačkoj školi u Sarajevu, često citirao slavnog perzijskog pjesnika Hafiza iz Širaza, učenici su mu dali nadimak Širazija. Nakon njega muftija bihaćki bio je hafiz Sulejman-ef. Šarac, (od 1885. do 1887. godine). Hafiz Sulejman-ef. Šarac svečano je ustoličen za reisu-l-ulemu 26. juna 1910. godine.

Hafiz Jusuf-ef. Jahić za bihaćkog muftiju postavljen je dekretom Zemaljske vlade za Bosnu i Hercegovinu 14. marta 1888. godine. Istovremeno je bio i profesor u medresi. Funkciju muftije obavljao je punih 26 godina (do 1914. godine) (Bušatlić, 2011: 171). Tokom Prvog svjetskog rata hafiz Jusuf Zijaudin-ef. Jahić^[1] bio je član Vakufsko-mearifskog saborskog odbora u Sarajevu (Jahić, 2010: 47). Nakon toga Bihać nije imao muftiju sve do 1921. godine kada je na tu funkciju izabran hafiz Abdulah-ef. Moranjak. Na dužnost muftije bihaćkog hafiz Moranjak postavljen je Odlukom Ulema medžlisa od 9. 2. 1921. godine. I on je, u isto vrijeme bio muftija i profesor u medresi. Nakon ukidanja Muftijstva bihaćkog (1930. godine) muftija Moranjak izabran je za šerijatskog sudiju (Bušatlić, 2011: 172).

 

Prevod potvrde o završetku medrese

 

U vrijeme Austro-Ugarske Bihać je imao svoje muftije, dok je u Cazinu ta funkcija ukinuta (Bušatlić, 2011: 169-171). Institucija Muftijstva bihaćkog ponovo uspostavljena je ratne 1993. godine kada je za muftiju izabran prof. Hasan-ef. Makić. On je tu dužnost obavljao do 2019. godine.

Dvadesetog aprila 2019. Godine, na prvoj redovnoj sjednici, Sabor Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini je, na prijedlog reisul-uleme dr. Husein-ef. Kavazovića, potvrdio imenovanje hafiza Mehmed-ef. Kudića na funkciju muftije bihaćkog. Murasela mu je svečano dodijeljena u Gradskoj džamiji u Bihaću, u petak, 21. juna 2019. godine.

Hafizi muderrisi u Bihaćkoj i Cazinskoj medresi

Neki hafizi bili su i poznati muderrisi u medresama u Bosanskoj krajini. Hafizi Jusuf-ef. Hušidić, iz Podzvizda (1834.–1894.), i Abdullah Zuhdi-ef. Sofić (1908.-1920), iz G. Vakufa, bili su muderrisi u Cazinskoj medresi (Smlatić, 1941: 18). I ovaj podatak svjedoči da medrese koje su djelovale na području Krajine nisu bile bez hafiza.

Škola Kur’ana u Cazinskoj medresi

 

Hafiz Jusuf Hušidić bio je muderris u Cazinskoj medresi od školske 1883/84. do 1888. godine. Značajno je spomenuti da je poslije toga imenovan za muderrisa Atmejdan medrese u Sarajevu a potom i Čačak medrese u Brčkom. Za vrijeme rada u Cazinskoj medresi hafiz Hušidić pokrenuo je izgradnju nove zgrade Cazinske medrese. Ona je otvorena 1890. godine. Glavninu sredstava potrebnih za njenu gradnju osigurali su Bošnjaci Cazina i okoline.

O hafizu Hušidiću u Cazinskoj krajini je sačuvana i jedna lijepa anegdota. Naime, kada je jednog petka, dok je još stasavao, došao na sajam u Cazin, otišao je u Gradsku džamiju na džumu i počeo je da mujezini. Zbog mnogo okupljenih i odzvanjanje glasa u džamiji zbunio se pa ga je neko drugi zamijenio. Nakon džume jedan stariji džematlija ne samo da ga je ukorio nego ga je i čibukom izmjerio preko leđa. On se zastidio i zbog toga je odlučio krenuti u Stambol na školovanje. Kada je stekao diplomu muderrisa, vratio se u svoj Cazin, ali u poznatoj gradskoj džamiji više nije našao tog starijeg čovjeka jer je on u međuvremenu preselio na ahiret. Hafiz je odlučio da mu svake godine uči mevlud i hatmu. Osim toga, klao je i dijelio kurban pred dušu tog džematlije koji je bio sebeb da on postane muderris.

Mumin Bajrić tvrdi da je hafiz poslije premješten u medresu u Mostar i da je tamo i umro (Bajrić, 1977: 25).

Muderris hafiz Abdullah Zuhdi-ef. Sofić bio je kurra-hafiz. U okviru svog djelovanja u Cazinskoj medresi posebno je vodio brigu o Kur’anu, nastojeći da kod izraslijih učenika probudi ljubav prema hifzu. Njegovom zaslugom hifz su u posljednjim generacijama Cazinske medrese završili Hasan Toromanović, Hasan Alagić, Ahmed Velić i Hasan Bećirević (Bajrić, 1977: 25).

Hafizi imami u Bosanskoj Krajini

U Kotarsko vakufsko-mearifskom povjerenstvu u Bihaću početkom Drugog svjetskog rata bio je angažiran trideset i jedan vjerski službenik. Među njima su bili muderrisi, muallimi i imami, ali i hafizi.

U toku Drugog svjetskog rata na području tadašnjeg Povjerenstva IVZ u Bihaću ubijeni su imami i muallimi: Šaćir-ef. Malkoč (imam i muallim u Pokoju), Mehmed-ef. Mehulić (Čavkići), hafiz. Šerif-ef. Begić (Srbljani) i Abas-ef. Duljković (Ribić). Njih četvericu zaklali su četnici tokom 1942. i 1943. godine, dok je Nazif-ef. Lonić umro od posljedica ranjavanja 1944. godine. Osam službenika Islamske zajednice umrlo je od tifusa, a jedan od tuberkuloze (Bećirović, 2012: 535).^[2]

Hafiz Šerif-ef. Begić jedan je od hafiza, imama u Krajini,čiji život je tragično okončan. U Bosanskoj krajini kao imami radili su mnogi hafizi.

Hafiz Uzejr ef. Džinić

Rođen je 1860. godine u Bužimu. Kao imam je radio u džematu Tržac, što potvrđuje i dekret Ulema medžlisa iz 1916. godine. U tom džematu je 1954. godine i preselio na ahiret. Ukopan je u džamijskom u haremu. Kao imam je radio i u džematima Podgredina i Šabići. Zanimljivo je da je hafiz Džinić imamsku dužnost obavljao 77 godina i da je na bolji svijet preselio u 95. godini života.

Hafiz Džinić

Nišan hafiza Džinića u Tržcu

Hafiz salih ef. Hotić

Završio je Daru-l muallimin u Sarajevu. Bio je prvi muallim mekteb-ibtidaijje u Podzvizdu (Velika Kladuša), što potvrđuje Dekret br. 398. iz 1902.[3]

Hafiz Ibrahim Hošić

Rođen je u Sokocu (Bihać) 1856. godine. Pohađao i završio šest godina medrese u Bihaću. U imamskoj službi bio je od 1878. godine. Zna se da je 1914. godine bio imam u Ćukovima, a 1931. godine muallim u Duboviću (Bosanska Krupa).

Hafiz Muhahrem Dupanović

Svršenik Bihaćke medrese, kasnije je bio imam i profesor u toj medresi (Mašić, 1998). Rođen je 1886. godine u Ripču. Od 1913. do 1931. godine obavljao je dužnost imama i muallima u Donjem Prekounju. Školske 1938/39. godine predavao je Kira’et u Bihaćkoj medresi. Spominje se kao dobar hafiz. U bihaćkim džamijama učio je i mukabele.

Hafiz Omer ef. Borić

Rođen je u Cazinu 1891. godine. Završio je četverogodišnju osnovnu školu i osam godina Cazinske medrese. Na temelju preporuka iz Sarajeva, Kotorsko vakufsko povjerenstvo u Cazinu naložilo je da se za imama u džematu Majetići primi cazinski vjeroučitelj Omer-ef. Borić. Taj dokument datiran je na 9. 4. 1916. i nalazi se u neobrađenoj arhivskoj građi Arhiva USK. Hafiz Borić službovao je u džematima Šturlić i Miostrah.

Na Kurban-bajram, 2. februara 1942. godine četnici su u Bronzanom Majdanu pobili 107 muslimana. Zabilježena su i silovanja žena i djevojaka. Četnici su ih sakupili u podrum kuće seoskog muhtara Hame Suljića. Ujutro, u ranu zoru, počeli ih izvoditi i ubijati. Prvog su izveli imama Omer-ef. Borića i natjerali ga da uči ezan. Kada je bio pri kraju učnja ezana, ubili su ga mučki, udarajući ga kocem u glavu. Nakon što su im ubili imama, odvodili su ih po dvadesetak, vezane žicom, u jedan šumarak, slagali jednog na drugog i jednim metkom ubijali (Mehmedović, 1994: 9).

Hafiz Murad ef. Pozderac

Prezime Pozderac veoma je poznato u Cazinu. U dopisu br. 915, iz1912. godine, reisul-ulema Čaušević preporučuje popravak munare Cazinske gradske džamije, a na osnovu izvješća hfz. Murada Pozderca, člana Vakufskog povjerenstva. To je jedini dokument u kojem se spominje ovaj hafiz.

Hafiz Hasan ef. Bećirević

 

Nišan hafiza Bećirevića u Šabićima

 

Rođen je 1892. godine u Šabićima, općina Pećigrad, kotar Cazin. Prvo obrazovanje stekao je u mektebu pred svojim ocem Hasan-efendijom. Završio je Cazinsku medresu, devet godina. Na osnovu dekretā iz 1919., 1928. i 1934. godine zna se da je imamsku službu obavljao u cazinskim džematima: Šturlićka Platnica, Šabići i Liskovac. Na ahiret je preselio 1964. godine kao imam u džematu Liskovac.[4]

U Cazinskoj medresi školovao se od 1907, do 1916. godine, što potvrđuje i svjedodžba izdana 24. januara 1916. godine, koju je potpisao hafiz Abdulah Sofić, muderris Cazinske medrese.[5] Hafiz Bećirević je kao stariji učenik u Cazinskoj medresi, po dozvoli hafiza Sofića, podučavao mlađe učenike.

Hafiz Ahmet ef. Alijagić

 

Nišan hafiza Ahmet ef. Alijagića u Bužimu

 

Rođen je u Bužimu 1883. godine. Mekteb je završio pred Šerif-ef. Bajrićem a nakon toga i Cazinsku medresu, učeći pred poznatim muderrisom Sejfullah-ef. Prohom. U Istanbulu je nastavio školovanje i završio hifz (1909. godine). Nakon toga se vratio u Bosnu i Hercegovinu ipreuzeo dužnost imama u džematu Čaglica (Bužim), gdje je ostao do 1915. godine. Bio je imami u džematu Jezerski (Bosanska Krupa). Penzionisan je 1954. godine. Ostatak života proveo je u Bužimu. Na ahiret je preselio 1955. godine. Ukopan je kod džamije Stari Grad u Bužimu. [6]

Hafiz Hasan ef. Badić

Hafiz Hasan-ef. Badić bio je drugi muallim u mekteb-ibtidaijji u Cazinu. Kasnije napisanoj molbi Vakufske komisije iz Cazina nije udovoljeno i hafiz Hasan ef, Badić nije postavljen za prvog muallima u Kulen-Vakufu (br. 4641/1902).

 

O molbi za premještaj hafiza Badića

 

Hafizov otac Ahmet imao je pet sinova. Badići su doselili su iz Malog Badića. Spominje se da je završio školu u Carigradu i da je bio ahbab sa Ahmet-ef. Burekom iz Sarajeva.

Hafiz Jusuf ef. Redžepagić

Rođen je 1881. godine. Službovao je u džematu Polje (Velika Kladuša). Oženio se Fatom Dizdarević i vjenčao 3. januara 1923. godine. Kotorsko vakufsko povjerenstvo, u Izvješću br. 5/23, predložilo je da on, nakon vjenčanja, dobija dodatak na platu (neobrađena građa Arhiva USK). Iz jednog zapisnika sačinjenog 1911. godine vidi se da je hafiz Redžapagić izabran za imama u džematu Šabići. Prema isplatnim konsignacijama iz tog perioda vidi se da se hafiz Jusuf pojavljuje kao imam u Šabićima. Na prijedlog Vakufsko-mearisfkog sabora iz Sarajeva (br. 3824/34) postavljen za vjeroučitelja i imama u džematu Pištaline.

 

Hafiz Hasan ef. Toromanović

Završio je sedam godina Cazinske medrese. Prvo je bio mujezin, a zatim je obavljao i imamsku dužnost.

Zanimljivo je da Fazlić a i drugi autorispominju Abdullah-ef. Delića, Hasan-ef. Alagića, Salih-ef. Hotića. U dokumentima Arhiva USK ta imena javljaju se se sa slovom h ispred imena. U ovom radu nije se išlo u dalju provjeru jer je ovo h moglo da bude i skraćenica od hadži. Ovaj podatak spomenut je s namjerom da se budućim istraživačima ukaže na to da je građa o hafizima u Bosanskoj Krajini neistražena. U ovom radu ograničili smo se samo na četirigrada: Bužim, Cazin, Veliku Kladušu i Bihać. Hafiza je, naravno, bilo i u drugim gradovima, npr., u Prijedoru i Ključu.

Aktivne škole Kur’ana u Bosanskoj krajini

Trenutno pri svakom medžilisu na prostoru Muftijstva bihaćkog djeluju škole Kur’ana koje vode hafizi imami. Riječ je o jednom od novih projekata Islamske zajednice i zasad je rano da su daju ocjene o ovim centrima za memorisanje Kur’ana.

Prema zvaničnim izvještajima na prostoru Bihaćkog muftijstva danas ima više od pedeset hafiza.[7] Naravno, tu se misli i na hafize koji su kao imami došli sprostora drugih muftijstava, ali i na hafize koji su rođeni u Krajini, ali trenutno obavljaju imamski ili neki drugi posao izvan Krajine. Podatak o broju hafiza svakako je ohrabrujući.

U Cazinskoj medresi, od njenog reaktiviranja 1993. godine, jedna od najaktivnih sekcija je Sekcija hifza Kur’ana. Uprava Medrese je, iz sredstava koja su prikupljena donacijama, kupila kuću koju sada koristi za potrebe Škole Kur’ana. Svečano otvaranje prostorija Škole Kur’ana, koja je smještena u dvorištu nove zgrade Medrese, obavljeno je 8. decembra 2023. godine. Otvorili su je reisul-ulema Husein-ef. Kavazović i vakif Fikret Makić.[8]

Do sada je Cazinske medresa dala 30 hafiza. Neki od njih završili su hifz po okončanju školovanja ili u toku obavljanja imamske službe. Značajno je spomenuti i to da su nakon otvaranja Škole Kur’ana upriličene i dvije hafiske dove Davudu Puškaru, najmlađem hafizu u Bosni i Hercegovini (12 godina) i Emiru Osmanagiću, učeniku četvrtog razreda Medrese.

U medresi su trenutno angažovana tri muhaffiza: hafizi Suad i Rifet Šahinović i Elmir Mehmedović. Aktualni bihaćki muftija hafiz Mehmed-ef. Kudić do 2019. godine bio je profesor u Cazinsskoj medresi i kao muhaffiz je izveo nekoliko hafiza.

Nadamo se da će ovaj trend, kada je riječ o novim hafizima, u Cazinskoj medresi ići uzlaznom putanjom.

Izazovi i perspektive učenja hifza

Budući da je nastupilo vrijeme koji mnogi nazivaju zlatnim dobom hifza u Bosni i Hercegovini, u budućnosti bi trebalo obratiti pažnju i na izazove koji stoje pred ovom lijepom tradicijom. U narednim redovima slijede i neka promišljanja u vezi s perspektivama učenja Kur’ana:

1. Treba ciljano birati učenike srednjih škola koji imaju dobru osnovu za učenje hifza. Medrese i dalje ostaju glavni oslonac u odabiru budućih hafiza, ali i tu treba, na početku školovanja, prepoznavati nadarene učenike koji imaju dobre predispozicije da do kraja školovanja u medresi steknu diplomu hafiza Kur’ana.
2. U toku učenja Kur’ana napamet polaznicima treba skretati pažnju na dvije dimenzije hifza: tahfiz (učenje i memorisanje novih stranica) i tehaffuz, kontemplativno i proživljujuće učenje Kur’ana napamet. Tahfiz općenito znači učenje Kur’ana napamet i obuhvata čitav sistem učenje hifza. Tahaffuz se mora iznova otkrivati kod svakog pojedinca jer je to stalno podsjećanje i razvijanje svijesti o jednoj dimenziji duhovnosti koja na najintimniji način teži da dosegne duhovne visine i Božiju blizinu u svakoj vrsti ibadeta, pa i ibadeta tahfiza.
3. Treba organizirati simpozije i naučne konferencije na kojima bi se dala i naučna valorizacija hifza.
4. Jednom godišnje organizirati sastanak svih hafiza u Bosni i Hercegovini na kojem bi se stalno skretala pažnja na proces tahaffuza. Na tom sastanku razmjenjivala bi se međusobna iskustva muhaffiza, davale smjernice kako unaprijediti tradiciju hifza, ali bi se, istovremeno, hafizima u Bosni i Hercegovini, kojih je trenutno više od šest stotina, ukazalo i posebno poštovanje. Taj sastanak trebalo bi da upriliči Uprava za vjerske poslove Rijaseta Islamske zajdnice u Bosni i Hercegovini.
5. Zbog velikog broja kandidata iz cijele Bosne i Hercegovine trebalo bi propitati i mogućnost decentralizacije polaganja hifza. Naravno, ovdje treba imati na umu da je Rijaset Islamske zajednice naš vjerski centar i da, na kraju, on mora potvrditi i valorizirati hifz svakog kandidata. Te modalitete treba dobro istražiti.
6. Teško je naći mjeru između počasti i pravičnosti (velike časti mogu biti jedan vid za podsticanja nadmenosti kod svakog, pa i kod hafiza. Ipak, zbog težine i značaja hafiske diplome (samog procesa sticanja titule hafizu-l Kur’an, ali i nošenja kroz život) iznaći mogućnost da na svakom nivou, u kadroviranju kroz sve nivoe Islamske zajednice, hafiska diploma ima određenu težinu.

Zaključna razmatranja

U Bosanskoj krajini hifzu Časnog Kur’ana pridavala se velika pažnja. Cazinska medresa je u svom prijeratnom radu imala hafize i među učenicima i među muderrisima. Značajan je broj imama koji su bili hafizi, što pokazuje i arhivska građa, kao i brojni nišani na kojima jasno piše hafizu-l Kur’an, ali i brojna svjedočanja starijih džematlija.

Bilo je i zastoja u vrijeme komunističke vlasti. Ni Bosanska krajina po tome nije bila izuzetak.

Imajući u vidu broj danas živih hafiza, kao i infrastruktura koja je na raspolaganju budućim hafizima i njihovim muhaffizima, između ostalog i škole Kur’ana, može se slobodno kazati da je učenje hifza u Bosanskoj krajini na zavidnom nivou.

Literatura

Arhiv Unsko-sanskog kantona – neobrađena arhivska građa o Islamskoj ajednici

Bajrić, Mumin (1977). Cazinska medresa, Islamska misao, br. 7, Sarajevo.

Bećirović, Denis (2012). Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini za vrijeme avnojevske Jugoslavije (1945. – 1953.), Zagreb – Sarajevo: Topograf.

Bušatlić, Ismet (2011). Bihaćke muftije i njihov značaj u Cazinskoj krajini, Bošnjačka pismohrana – Zbornik radova XVI simpozija “Cazinska krajina u XX stoljeću – politika, ljudi, događaji”, Svezak 10, broj 32-33, Zagreb: Bošnjačka nacionalna zajednica za Grad Zegreb i Zagrebačku županiju i Medžlis Islamske zajednice Zagreb.

Duranović, E. (2022). Tragom stare fotografije – Muderis i učenici medrese u Cazinu 1905. godine. Anali Gazi Husrev-Begove Biblioteke, 29(43), 269–296.

Fazlić, Fadil (2006). Hafizi u Bosni i Hercegovini u posljednjih 150 godina, Sarajevo: Fakultet islamskih nauka i El-Kalem.

Jahić, Adnan (2010). Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini za vrijeme monarhističke Jugoslavije (1918-1941), Zagreb: Mtg-topograf d.o.o.

Mašić, Mehmed, (1998). Bihaćke medrese, Bihać: NIP „Unsko-sanske novine”.

Mehmedović, Ahmed (1994). Krvavi abdest, Muallim, br. 19, Sarajevo.

Smlatić, Sulejman (1941). Medresa u Cazinu (njen rad kroz 50 godina), El-Hidaje, V, br. 1, Sarajevo, 1941/42.

 

 

 

Prof. dr. hfz. RifetŠahinović

THE TRADITION OF LEARNING HIFZ IN THE BOSNIAN LAND

Summary

The Bosnian region currently has more than 50hafiz, indicating that the tradition of memorising Qur'an in this part of Bosnia and Herzegovina is given great attention. Even in the period before the Second World War, Krajina had a large number of hafiz who worked as imams, muderris in Krajina, madrassas or as muftis.

The paper presents the muftis of Bihać, hafizimuderrisi in the Madrasas of Bihać and Cazin, active schools of the Qur'an in the Bosnian Krajina, and the challenges and perspectives of teaching hifz today. Based on the number of living hafiz and the infrastructure available to future hafiz and their muhafiz, the conclusion drawnis that the learning of the hifz in the Bosnian Krajina is at an enviable level.

Keywords: hifz, Bosnian Krajina, tahfiz, tahaffuz, Bihać muftiluk, madrasa (madrasah)

 

 

 

 

 

 

الحافظ الأستاذ الدكتور رفعت شاهنوفيتش

كلية التربية الإسلامية – جامعة بيهاتش

تاريخ تعلم حفظ القرآن الكريم في كرايينا البوسنية

الملخص

يوجد في المنطقة كرايينا البوسنية حاليًا أكثر من خمسين حافظاً للقرآن الكريم. والعدد المذكور من الحفظة يشير إلى أن تاريخ حفظ القرآن الكريم يحظى باهتمام كبير في هذه المنطقة من البوسنة والهرسك. وفي الفترة التي سبقت الحرب العالمية الثانية، كان لدى كرايينا البوسنية عدد كبير من الحفظة الذين عملوا أئمة ومدرسين في مدارس كرايينا أو مفتين في هذه المناطق.

وفي هذه الورقة قدّم ذكر للمفتين الحفظة في بيهاتش، والمدرسين الحفظة في مدرستي بيهاتش وسازين، والمدارس القرآنية النشطة في كرايينا البوسنية، وكذلك تحديات ووجهات نظر تدريس حفظ القرآن الكريم اليوم. وقد تم التوصل إلى استنتاج مفاده أن تعلم الحفظ في كرايينا البوسنية هو في مستوى يُحسد عليه، استنادا إلى عدد الحفظة الأحياء، والبنية التحتية المتاحة لحفظة القرآن الكريم ومحفظيهم.

الكلمات المفتاحية: حفظ القرآن، كرايينا البوسنية، تحفيظ القرآن، تحفظ، دار الإفتاء في بيهاتش، مدرسة.

 

[1] Zijaudin, srednje ime bihaćkog muftije, rijetko se pojavljivalo u dopisima.

[2] U Prilozima knjizi Bećirović navodi imena zaklanih imama, s tim što su neka od njih pogrešno upisana: Muhamed, umjesto Mehmed-ef. Mehulić, te hfz. Behić, umjesto hfz. Šerif-ef. Begić.

[3] Svi dekreti navedeni u ovom radu nalaze se u neobrađenoj građi Arhiva USK-a a njihove kopije posjeduje autor ovog rada.

[4] Glasnik iZ-e, br. 7-8.,1965.

[5] Svjedodžba se nalazi u neobrađenoj arhivi MIZ Cazin, a njenu kopiju posjeduje i autor ovog teksta.

[6]Glasnik IZ-e, br. 3-4., str. 150., 1955.

[7] Podatak koriste svi zvaničnici IZ-e na vjerskim svečanostima na području Bihaćkog muftijstva.

[8] Fikret Makić je rodom iz Bužima. Živi i radi u Sloveniji. Za kupovinu kuće za Školu Kur’ana on je uvakufio 200.000 KM.